Od redakcji: Niektóre pliki dołączone do poniższego tekstu zostały zapisane w formacie pdf i do ich otwarcia potrzebne jest stosowne oprogramowanie, na przykład Adobe Acrobat Reader. W każdym przypadku obok odwołania do pliku zapisaliśmy jego rozmiar, by mogli Państwo świadomie zadecydować o jego otrwarciu.

Wszystkie zebrane przez nas wypowiedzi i publikacje Senatora Zbigniewa Romaszewskiego dotyczące lustracji przedstawione w porządku chronologicznym znajdą Państwo w tym miejscu.

Historię lustracji w Polsce od roku 1991 do nowelizacji, która miała miejsce w 1998 roku znajdą Państwo w tym miejscu.

Wprowadzenie

Sytuacja roku 2006 jest całkowicie inna niż była w roku 1998. Po pierwsze w praktyce zaczął funkcjonować Instytut Pamięci Narodowej i dzięki jego pracy coraz więcej poszkodowanych otrzymało dostęp do swoich teczek. Dzięki poszkodowanym publikującym materiały z teczek i dzięki publikacjom historyków ujawniono przed opinią publiczną wiele nazwisk donosicieli i wyjaśniono szczegóły ich działalności. Uświadomiło to szerokiej publiczności konieczność otwarcia zasobów archiwalnych IPN.

Otwarcie archiwów IPN było również istotną częścią programów PiS oraz PO – czyli ugrupowań, które w wyborach 2005 roku uzyskały większość w Sejmie i w Senacie. Dodatkowo trzeba pamiętać, że niemal wszystkie procesy lustracyjne toczyły się przy drzwiach zamkniętych, definicję tajnej i świadomej współpracy bardzo zawężono, a wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 26.10.05 r., zezwalający byłym agentom na wgląd do akt, faktycznie przekreślił skuteczność ustawy lustracyjnej, gdyż dał im możność sprawdzenia zawartości archiwum przed złożeniem oświadczenia.

Nowelizacja

W tej sytuacji podjęto prace nad nowelizacją ustaw mających związek z dokumentami aparatu bezpieczeństwa PRL. W Sejmie powstała nowelizacja ustawy o IPN w praktyce uchylająca ustawę lustracyjną.

Senator Zbigniew Romaszewski wraz z kierowaną przez siebie Komisją Praw Człowieka i Praworządności bardzo aktywnie włączył się w prace nad poprawianiem nowelizacji. W czasie prac nad ustawą Senator Romaszewski napisał kilka artykułów i udzielił wielu wypowiedzi i wywiadów zarówno prasie jak i mediom elektronicznym, mogą Państwo zapoznać się z nimi klikając w tym miejscu.

Senator Zbigniew Romaszewski był sprawozdawcą Komisji Praw Człowieka i Praworządności, która pracowała nad nowelizacją ustawy. Tu znajdziesz jego wypowiedź z plenarnego posiedzenia Senatu.

Poprawki

Senat jest Izbą wybieraną w wyborach większościowych, dlatego też zdecydowaliśmy się na bardziej szczegółowe omówienie trzech ważnych głosowań nad nowelizacją ustawy lustracyjnej i dokładne podanie jak głosowali senatorowie.

Do ustawy zgłoszono 198 poprawek, które były głosowane 23 sierpnia 2006 roku. Niektóre poprawki głosuje się łącznie, ponieważ stanowią one pewną całość. Przyjęcie jednych poprawek często wyklucza głosowanie innych, ponieważ dotyczą one tych samych zagadnień rozwiązując sprawę w inny sposób. Senatorowie otrzymują druk z zestawieniem poprawek przygotowanym przez Biuro Legislacyjne, w którym jest jasno wskazane, które poprawki należy głosować wspólnie, a które głosowania wzajemnie się wykluczają. Proszę obejrzeć druk senacki 205Z (plik pdf 291 KB) będący zestawieniem poprawek do ustawy lustracyjnej.

Głosowanie nad poprawką 6 i poprawkami z nią związanymi - likwidacja statusu pokrzywdzonego

Głosowanie za poprawką 6 i poprawkami z nią związanymi w praktyce przesądziło o likwidacji statusu pokrzywdzonego, ponieważ wyłączało głosowanie przygotowanych przez Komisję Praw Człowieka i Praworządności poprawek przywracających ten status. Dodatkowo głosowanie „za” było wyłączało głosowanie poprawki 55 dającej osobie pokrzywdzonej prawo do nie publikowania dokumentów zawartych w aktach SB, a dotyczących jej życia prywatnego. Osoby zajmujące pewną kategorię stanowisk będą musiały przestawić pracodawcy zaświadczenia o zawartości archiwów IPN na własny temat. Przyjęcie poprawki 6 i poprawek z nią związanych dzieli te stanowiska na dwie kategorie. Osoby zajmujące stanowiska wymienione w punkcie 1 (około 10.000 stanowisk) będą całkowicie pozbawione ochrony swojej prywatności, natomiast osoby zajmujące stanowiska wymienione w punkcie 2 będą chronione w znacznie szerszym zakresie. Ciekawe tylko, że w punkcie pierwszym wymienieni są wszyscy pracujący na etatach choćby w najmniejszym czasopiśmie lokalnym, natomiast prezydenci wielkich miast (wymienieni zresztą jednym tchem z wójtami małych gmin) są wymienieni w punkcie 2. Do tej bardziej chronionej kategorii nalezą również: dyrektor generalny NIK (dyrektor generalny Poczty Polskiej należy do pierwszej kategorii), oraz pracownicy NIK nadzorujący kontrole, starostowie, prezes, wiceprezes i członkowie Samorządowych Kolegiów Odwoławczych (SKO decyduje w wielu spornych sprawach dotyczących na przykład zwrotu nieruchomości, czy dotyczących planów zagospodarowania przestrzennego), prezesi i osoby sprawujące funkcje kierownicze w Regionalnych Izbach Obrachunkowych, przewodniczący wydziałów w sądach, i oczywiście pracownicy Instytutu Pamięci Narodowej. Taki podział stanowisk na kategorie może świadczyć o przypadkowości doboru i stawia pod znakiem zapytania sens i cel ustawy.

Wyniki głosowania nad poprawką 6 i poprawkami z nią zwiażanymi można zobaczyć tutaj (plik pdf 49 KB)

Głosowanie nad poprawką 92 i poprawkami z nią związanymi - likwidacja oświadczeń lustracyjnych

Poprawka 92 i poprawki z nią związane przywracały zlikwidowane w Sejmie składanie oświadczeń lustracyjnych. Złożenie fałszywego oświadczenia było karane 10 letnim zakazem zajmowania stanowisk publicznych. W razie zlikwidowania oświadczeń lustracyjnych osoba, która współpracowała z SB może złożyć wniosek o wydanie zaświadczenie o stanie archiwów IPN i bezkarnie zajmować swoje stanowisko (np. radnego, czy burmistrza) nie informując o tym wyborców. Uzyskanie takiego zaświadczenia na przykład po dwóch czy trzech latach nie będzie miało żadnego praktycznego znaczenia.

Wyniki głosowania nad poprawką 92 i poprawkami z nią zwiażanymi można zobaczyć tutaj (plik pdf 51 KB)

Głosowanie nad poprawką 67 - ochrona "innych tajemnic"

Zgłoszona przez Senatora Zbigniewa Romaszewskiego i poparta przez Komisję poprawka 67 skreślała słowa „oraz o ochronie innych tajemnic prawem chronionych”. Nie publikowanie danych zawartych w archiwach IPN może wynikać z różnych przyczyn. Bardzo wiele ustaw wprowadziło różnego rodzaju tajemnice. Powszechnie jasne jest, że należy chronić informacje stanowiące tajemnicę państwową. Skutki stosowania innych tajemnic do ochrony zasobów IPN mogą być następujące:

Tajemnica adwokacka może chronić adwokata, który donosił na swojego klienta;
Tajemnica lekarska może chronić psychiatrę, który na zlecenie SB przetrzymywał zdrowego człowieka;
Tajemnica bankowa może chronić agenta, który otrzymywał wynagrodzenie na rachunek bankowy;
Tajemnica skarbowa może chronić informację o szantażowaniu człowieka mogącym go zrujnować domiarem.

Wyniki głosowania nad poprawką 67 można zobaczyć tutaj (plik pdf 50 KB)

Inne błedy i ich skutki

Senat odrzucił większość poprawek przygotowanych przez Senatora Zbigniewa Romaszewskiego i Komisję praw Człowieka i Praworządności. Zostały natomiast przyjęte poprawki zgłoszone przez senatorów K. Putrę, S. Koguta, P.Ł.J. Andrzejewskiego i A. Mazurkiewicza zarekomendowane do odrzucenia przez Komisję Praw Człowieka i Praworządności. Poprawki te były aktywnie popierane przez posła Mularczyka i prezesa Kurtykę. Skutkiem tego z Senatu wyszła ustawa niespójna i obciążona wieloma błędami.

Jednym z przykładów może być treść znowelizowanego artykułu 20 ustawy o IPN, który stanowi, że „Każdy ma prawo dostępu do informacji zawartych w dokumentach organów bezpieczeństwa państwa znajdujących się w archiwum IPN (...) nie później niż po upływie 90 dni od daty doręczenia zaświadczenia”. Ciekawe, skąd „każdy” ma znać terminy doręczania zaświadczeń. Poeta chciał napisać, że dane te mają być udostępnione w ciągu trzech miesięcy od wydania zaświadczenia, ale wyszło jak wyszło, a ustawa, to nie poezja.