"Diabeł tkwi w szczegółach"Uwagi na temat Konstytucji RPuchwalonej 2 kwietnia 1997 rokuprzez Zgromadzenie Narodowe
Tekst został ukończony 18 kwietnia 1997 roku i był kolportowany wszelkimi możliwymi sposobami przed referendum w sprawie Konstytucji. Wszelkie możliwe sposoby oznaczały między innymi przesłanie tekstu do wielu osób publicznych i mediów ogromnej liczby osób prywatnych, wszsystkich Komisji Zakładowych NSZZ "Solidarność", których istnienia byliśmy wówczas świadomi, wszystkich biskupów sprawujących posługę w Polsce, wszystkich proboszczów w diecezji warszawskiej, wszystkich sołtysów w dawnym woj. warszawskim itp. Poniższe opracowanie zostało również wydrukowane w "Gazecie Polskiej" z 30 kwietnia. Tytuł "Diabeł tkwi w szczegółach" pochodzi właśnie z "Gazety Polskiej".
Spis treści: List przewodni Wstęp Suwerenność Państwa Demokracja - podstawy ustrojowe OGRANICZENIE WPŁYWU OBYWATELI NA SWOJĄ WŁADZĘ Referendum Obywatelska inicjatywa ustawodawcza OGRANICZENIE UPRAWNIEŃ WŁADZY PRZEDSTAWICIELSKIEJ (PARLAMENTU I RZĄDU) Trybunał Konstytucyjny Rada Polityki Pieniężnej Wybory proporcjonalne Senat Prawo do informacji Rząd Absolutorium Trybunał Stanu, odpowiedzialność konstytucyjna Upolitycznienie wojska Deficyt budżetowy Samorząd Prawa człowieka, prawa i obowiązki obywateli RÓŻNICA POMIĘDZY PRAWAMI CZŁOWIEKA I PRAWAMI OBYWATELA PRAWA OBYWATELA Zrównanie praw obywateli polskich i cudzoziemców Skarga konstytucyjna Rzecznik Praw Obywatelskich Emerytura jako zabezpieczenie społeczne Dostęp obywateli do urzędowych akt ich dotyczących Podatki Tryb pilny w sprawach obywatelskich PRAWA CZŁOWIEKA Postawienie prawa stanowionego ponad prawem naturalnym Ochrona prawna prawa do życia Ekstradycja do krajów z karą śmierci Ograniczenie jawności rozprawy sądowej Dopuszczenie do jednoinstancyjności Zatrzymanie nie na 48 godzin, tylko na 72 godziny PRAWA RODZINY Polityka prorodzinna Zagrożenie prawa do wychowywania dzieci OBOWIĄZKI PAŃSTWA WOBEC OBYWATELI Brak Komisji Trójstronnej Państwo nie zwalcza chorób społecznych Państwo nie ma obowiązku prowadzenia budownictwa socjalnego
Warszawa, dnia 18 kwietnia 1997 roku.
Szanowni Państwo!
Należy pamiętać o tym, że wbrew obiegowej opinii, Konstytucja nie jest zbiorem abstrakcyjnych przepisów i ma bezpośredni wpływ na życie wszystkich polskich obywateli.
Uwagi, które przedstawiam poniżej dotyczą niektórych tylko artykułów Konstytucji uchwalonej 2 kwietnia 1997 przez Zgromadzenie Narodowe. Artykuły zostały zebrane tematycznie i opatrzone komentarzem dotyczącym ich znaczenia i możliwych praktycznych skutków wprowadzenia ich w życie.
Rozważając zagrożenia jakie niesie ta Konstytucja biorę pod uwagę każde, nawet najbardziej absurdalne prawo, jeśli tylko Konstytucja nie stawia mu barier.
Niestety ze względu na pośpiech jaki od pewnego czasu towarzyszy uchwalaniu Konstytucji opracowanie to nie jest kompletnym zbiorem zastrzeżeń, a zawiera jedynie te uwagi, które uważam za najistotniejsze. Życzę Państwu owocnej lektury i zachęcam do zapoznania z treścią niniejszego opracowania jak największej grupy ludzi z Państwa otoczenia.
Łączę wyrazy szacunkuZbigniew Romaszewski
Wstęp
Konstytucja: Ustawa zasadnicza w państwie zawierająca normy wyposażone w najwyższą moc prawną, regulująca podstawy ustroju społeczno - gospodarczego i politycznego. Konstytucja jest aktem nadrzędnym w stosunku do całości porządku prawnego, normy konstytucji stanowią podstawę i punkt wyjścia dla pozostałych norm w państwie, które muszą realizować normy konstytucji i nie mogą być z konstytucją sprzeczne. Na treść konstytucji składają się postanowienia dotyczące: określenia podmiotu władzy państwowej i sposobu jej wykonywania, podstaw ustroju społeczno - gospodarczego, podstawowych zasad organizacji i funkcjonowania aparatu państwowego, podstawowych praw i obowiązków obywatelskich.
Suwerenność: Cecha przysługująca państwu od momentu jego powstania, polegająca na tym, że jest ono samodzielne i nieograniczone, czyli, że władza państwowa nie podlega innej władzy. Suwerenność obejmuje niezależność władzy państwowej od innych państw. (...) W stosunkach międzynarodowych suwerenność państwa pokrywa się z podmiotowością prawa międzynarodowego. Zasada suwerenności wymieniona jest m.in. w Karcie Narodów Zjednoczonych. (...) Na współczesne rozumienie suwerenności składa się: zwierzchność terytorialna, niepodległość i swobodny, wolny od ingerencji ustrój polityczny, społeczny i ekonomiczny, oraz możliwość współżycia z innymi narodami na zasadach równości i obopólnych korzyści.
Demokracja: Forma ustroju państwa, w którym uznaje się wolę większości obywateli jako źródło władzy i przyznaje się wszystkim obywatelom swobody i prawa polityczne zapewniające im udział w sprawowaniu władzy.
Encyklopedia PWN rok 1985
Suwerenność państwa
Art. 901. Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach.3. Wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy może być uchwalone w referendum ogólnokrajowym zgodnie z przepisem art. 125.
Artykuł ten w ustępie 1 faktycznie dopuszcza możliwość rezygnacji z suwerenności kraju. Stwierdzenie "w niektórych sprawach" jest workiem bez dna. Stosowane często wyjaśnienie, że chodzi o możliwość wejścia do Unii Europejskiej jest nieprzekonywujące, ponieważ stosunki z Unią można regulować w formie traktatów i umów międzynarodowych niekoniecznie wyrzekając się suwerenności. Dalsze ustępy nie precyzują dodatkowo zakresu tej rezygnacji i tego, jaka władza może być przekazana, wykonawcza, sądownicza, czy ustawodawcza? Natomiast co do ustępu 3, to referendum w sprawie rezygnacji z części suwerenności może, ale nie musi być rozpisane.
Art 91.3. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.
Ustęp 3 zmusza Polskę do przyjęcia bez negocjacji wszystkiego, niezależnie od stopnia ważności, co uchwali np. Parlament Europejski lub inne gremium stanowiące prawo w organizacjach międzynarodowych do których należeć będzie Polska.Nie istnieje żadna gwarancja, że takie prawo musi być dla Polski korzystne. Tymczasem zapis art. 91 ust. 3 pozbawia nas możliwości negocjacyjnych (targowania się).
Art 172.2. Jednostka samorządu terytorialnego ma prawo przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych oraz współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.
Prawo przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych powinno być ograniczone interesem państwa jako całości. Inaczej nie trudno sobie wyobrazić sytuację, gdzie porozumienie korzystne lokalnie jest katastrofalne dla polityki całego kraju. Na przykład hipotetyczne porozumienie Suwalszczyzny z Kaliningradem w sprawie "korytarza".
Demokracja - Podstawy ustrojowe.
Art. 4.1. Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu.2. Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio.
Moim zdaniem stwierdzenie, że zwierzchnia władza należy do Narodu jest niestety tylko fasadą, za którą nie kryje się rzeczywista treść. Sposoby ograniczania wpływu polskich obywateli na życie i rozwój swojego kraju ilustrują poniższe artykuły z Konstytucji.
OGRANICZENIE WPŁYWU OBYWATELI NA SWOJĄ WŁADZĘ
Referendum
Art. 125.1. W sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa może być przeprowadzone referendum ogólnokrajowe.2. Referendum ogólnokrajowe ma prawo zarządzić Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów lub Prezydent Rzeczypospolitej za zgodą Senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.3. Jeżeli w referendum ogólnokrajowym wzięła udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania, wynik referendum jest wiążący.4. Ważność referendum ogólnokrajowego oraz referendum, o którym mowa w art. 235 ust. 6. stwierdza Sąd Najwyższy.5. Zasady i tryb przeprowadzania referendum określa ustawa.
Brak inicjatywy obywatelskiej w sprawie przeprowadzenia referendum, która byłaby dla Sejmu wiążąca. Ludzie mają prawo domagać się referendum, czyli prawa do bezpośredniego rozstrzygania problemów państwa. Prawa tego im się odmawia.
Obywatelska inicjatywa ustawodawcza
Art. 118.1. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom, Senatowi, Prezydentowi Rzeczypospolitej i Radzie Ministrów.2. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje również grupie co najmniej 100.000 (sto tysięcy) obywateli mających prawo wybierania do Sejmu. Tryb postępowania w tej sprawie określa ustawa.3. Wnioskodawcy przedkładając Sejmowi projekt ustawy, przedstawiają skutki finansowe jej wykonania.
Jak w przypadku inicjatywy 100 tyś. obywateli wnioskodawcy mają spełnić wymóg ust. 3, czyli przedstawienie skutków finansowych?Wymóg ten przekreśla inicjatywę, albo trzeba go traktować niepoważnie. Nie jest doprecyzowane w jakim czasie Sejm musi taką inicjatywę włączyć do porządku dziennego. W praktyce, jeśli rozpatrzenie przez Sejm inicjatywy ustawodawczej 100.000 obywateli nie jest obligatoryjne, czyli Sejm nie musi jej wziąć na swój warsztat legislacyjny, to jej po prostu nie ma.
OGRANICZENIE UPRAWNIEŃ WŁADZY PRZEDSTAWICIELSKIEJ (PARLAMENTU I RZĄDU)
Trybunał Konstytucyjny
Art 194.1. Trybunał Konstytucyjny składa się z 15 sędziów, wybieranych indywidualnie przez Sejm na 9 lat spośród osób wyróżniających się wiedzą prawniczą. Ponowny wybór do składu Trybunału jest niedopuszczalny.
Osoby wyróżniające się wiedzą prawniczą. Co to znaczy? O rozstrzygnięciu stawianych problemów decydują często poglądy, a nie wiedza prawnicza.
Art. 190.1. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne.
Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego są ostateczne i na przykład wyrok przyjęty w Trybunale stosunkiem głosów 5:4 i podważający decyzję władzy przedstawicielskiej (parlamentu) jest nienaruszalny. Czyli 5 osób może nam zmienić prawo kompletnie nie przejmując się przedstawicielami Narodu.
Art 188.Trybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach:1) zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,2) zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,3) zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami,4) zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych,5) skargi konstytucyjnej, o której mowa w art. 79 ust. 1.
Nie zostało ustalone kto będzie dokonywał powszechnie obowiązującej wykładni przepisów Konstytucji, w przypadku, gdy będą wątpliwości co do znaczenia jakiegoś zapisu.Ust. 4, czyli badanie zgodności celów działania partii politycznych z Konstytucją jest wątpliwy. (Czy może istnieć partia, która stawia sobie za cel zmianę konstytucji lub jakiegoś przepisu konstytucyjnego?) Badanie działalności partii politycznych przez Trybunał Konstytucyjny nie licuje z jego charakterem. Czy ma prowadzić pracę śledczą by ocenić działalność partii politycznych?
Rada Polityki Pieniężnej
Art. 227.5. W skład Rady Polityki Pieniężnej wchodzą Prezes Narodowego Banku Polskiego jako przewodniczący oraz osoby wyróżniające się wiedzą z zakresu finansów powoływane na 6 lat, w równej liczbie przez Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejm i Senat.6. Rada Polityki Pieniężnej ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej. Rada Polityki Pieniężnej, w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego, składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej.
Ust 6 Rada Polityki Pieniężnej nie jest przed nikim odpowiedzialna, jest nieodwoływalna i kadencyjna. Ustala założenia polityki pieniężnej państwa i przedkłada je do wiadomości Sejmu, a więc sama kształtuje politykę kursową i kredytową państwa, bez aprobaty parlamentu i rządu, który ma realizować politykę gospodarczą i społeczną państwa.
Wybory proporcjonalne
Art. 96.2. Wybory do Sejmu są powszechne, równe, bezpośrednie i proporcjonalne oraz odbywają się w głosowaniu tajnym.
Bardzo poważnym błędem konstytucji jest także zachowanie obecnie obowiązującej proporcjonalnej ordynacji wyborczej do Sejmu. Ordynacja proporcjonalna, w której głosujemy na partie, a nie na osoby, powoduje że posłowie zamiast reprezentować swoich wyborców stają się przedstawicielami elit partyjnych. Panująca arogancja władzy w stosunku do społeczeństwa, nieliczenie się z nim ma, moim zdaniem, źródło w takim właśnie sposobie wyłaniania posłów na Sejm. Każdy poseł znacznie bardziej liczy się z wymaganiami swojego kierownictwa partyjnego niż z potrzebami ludzi, których ma być reprezentantem, ponieważ to partia, a nie ludzie ustalają jego miejsce na liście wyborczej. Jest to sytuacja niezdrowa, powodująca rozmijanie się elit politycznych ze społeczeństwem. Natomiast ordynacja większościowa w okręgach jednomandatowych, w których wyborcy z jednego niewielkiego okręgu (50-70 tysięcy uprawnionych do głosowania) wybierają jednego posła, powoduje że poseł, aby być wybranym na następną kadencję musi się liczyć ze swoimi wyborcami.Jednocześnie, mając oparty na głosach wyborców autorytet w swoim okręgu wyborczym, ma znacznie silniejszą pozycję wobec kierownictwa swojej partii. Poseł wybrany w wyborach większościowych jest po prostu zmuszony do działania wśród swoich wyborców, reprezentowania ich poglądów i zajmowania się ich problemami. Taki system nie pozwala małym, niewiele znaczącym "partiom kanapowym" na odegranie istotnej roli w wyborach.Konkretni przedstawiciele tych partii muszą zaistnieć nie tylko w gazetach, w radio, w TV, ale przede wszystkim w swoich okręgach wyborczych. Uważam, że gdyby obowiązywał system większościowy, polityka w mniejszym stopniu służyłaby tylko zdobyciu i utrzymaniu władzy, a w znacznie większym realizowałaby interesy szerokich rzesz społeczeństwa.
Senat
Demokracja może funkcjonować bez parlamentu dwuizbowego, chociaż osobiście uważam drugą Izbę za bardzo istotną w wykonywaniu władzy ustawodawczej. Natomiast powoływanie Senatu, którego świadomie pozbawia się kompetencji jest konstytucyjnym "knotem" i stanowi preludium do stopniowego ograniczania wpływu parlamentu na korzyść rządu i instytucji międzynarodowych.
Prawo do informacji
Art. 61.1. Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Prawo to obejmuje również uzyskiwanie informacji o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa.2. Prawo do uzyskiwania informacji obejmuje dostęp do dokumentów oraz wstęp na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, z możliwością rejestracji dźwięku lub obrazu.3. Ograniczenie prawa, o którym mowa w ust. 1 i 2, może nastąpić wyłącznie ze względu na określone w ustawach ochronę wolności i praw innych osób i podmiotów gospodarczych oraz ochronę porządku publicznego, bezpieczeństwa lub ważnego interesu gospodarczego państwa.
Zastrzeżenie, że prawo do informacji może być ograniczone, tak jak to czyni ustęp 3 może przekreślić całkowicie dostęp do informacji.W obecnej sytuacji prawo obywatela do informacji w szczególności przy zaistnieniu dowolnego konfliktu praktycznie nie istnieje.
Rząd
Art. 146.3. Rada Ministrów kieruje administracją rządową.4. W zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach Rada Ministrów w szczególności:1) zapewnia wykonanie ustaw,2) wydaje rozporządzenia,3) koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej,4) chroni interesy Skarbu Państwa,5) uchwala projekt budżetu państwa,6) kieruje wykonaniem budżetu państwa oraz uchwala zamknięcie rachunków państwowych i sprawozdanie z wykonania budżetu,7) zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny,8) zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa,9) sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi,10) zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy międzynarodowe,11) sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju oraz określa corocznie liczbę obywateli powoływanych do czynnej służby wojskowej,12) określa organizację i tryb swojej pracy.
Wśród licznych zadań Rady Ministrów art. 146 ust. 4 pomija jej odpowiedzialność za gospodarkę kraju i bezpieczeństwo socjalne obywateli (bo i jak miałaby to robić nie mając wpływu na politykę kursową i kredytową państwa. Patrz art. 227 - Rada Polityki Pieniężnej).
Absolutorium
Art. 226.1. Rada Ministrów w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego przedkłada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa.2. Sejm rozpatruje przedłożone sprawozdanie i po zapoznaniu się z opinią Najwyższej Izby Kontroli podejmuje, w ciągu 90 dni od dnia przedłożenia Sejmowi sprawozdania, uchwałę o udzieleniu lub o odmowie udzielenia Radzie Ministrów absolutorium.
Art. 226 ust. 1 i 2 przewiduje, że Rada Ministrów przedkłada Sejmowi sprawozdanie z wykonania budżetu. Sejm w oparciu o analizę przedłożoną przez NIK (art. 204 ust. 1) podejmuje decyzję w przedmiocie udzielenia, bądź nie udzielenia Rządowi absolutorium. To wszystko, co na temat absolutorium mówi Konstytucja. Nie udzielenie Rządowi absolutorium nie pociąga za sobą dokładnie żadnych konsekwencji i spokojnie mogłoby go nie być. Absolutorium pełni właściwie funkcję ozdobnika.
Trybunał Stanu, odpowiedzialność konstytucyjna
Art. 198.1. Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą: Prezydent Rzeczypospolitej, Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady Ministrów, Prezes Narodowego Banku Polskiego, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, osoby, którym Prezes Rady Ministrów powierzył kierowanie ministerstwem oraz Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych.2. Odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą również posłowie i senatorowie w zakresie określonym w art. 107.3. Rodzaje kar orzekanych przez Trybunał Stanu określa ustawa.
Trybunał Stanu realizuje odpowiedzialność konstytucyjną, a więc odpowiedzialność za praworządne i zgodne z interesem państwa działania ludzi władzy. Przed Trybunałem Stanu nie odpowiadają jednak członkowie Rady Polityki Pieniężnej posiadającej uprawnienia władcze nie objęte kontrolą parlamentarną. A także, co nie mniej ważne, sekretarze i podsekretarze stanu, prezesi licznych Agencji, Komitetów i Funduszy, o ile nie są członkami Rady Ministrów. Sędziowie powoływani są przez Sejm parytetowo (partia ma taką samą procentową reprezentację w Trybunale, jaką ma w Sejmie). Większość parlamentarna ma więc większość w Trybunale Stanu. O postawieniu kogoś przed Trybunałem Stanu decyduje Sejmowa Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej również powoływana parytetowo przez Sejm. I jak tu się dziwić, że nigdy żaden przedstawiciel urzędującej władzy nie został pociągnięty do odpowiedzialności.Czy rząd będzie biały, czerwony czy różowy tak skonstruowana odpowiedzialność konstytucyjna będzie działała tak samo. Politycy nie muszą przed nikim odpowiadać.Żałosna karykatura wymiaru sprawiedliwości.
Upolitycznienie wojska
Art. 134.3. Prezydent Rzeczypospolitej mianuje Szefa Sztabu Generalnego i dowódców rodzajów Sil Zbrojnych na czas określony. Czas trwania kadencji, tryb i warunki odwołania przed jej upływem określa ustawa.
Art. 134 ust. 3 ustala, że Szefa Sztabu i dowódców rodzajów wojsk mianuje Prezydent. W wypadku, gdy Prezydent i Rząd reprezentowany przez Ministra Obrony Narodowej należą do różnych opcji politycznych może dochodzić do konfliktów i zabiegów o pozyskanie wojska. Wynikiem tego jest upolitycznienie armii. Prezydent nie podlega kontroli parlamentu i w ten sposób zostaje zlikwidowana cywilna kontrola nad armią.
Deficyt budżetowy
Art. 220.1. Zwiększenie wydatków lub ograniczenie dochodów planowanych przez Radę Ministrów nie może powodować ustalenia przez Sejm większego deficytu budżetowego niż przewidziany w projekcie ustawy budżetowej.2. Ustawa budżetowa nie może przewidywać pokrywania deficytu budżetowego przez zaciąganie zobowiązania w centralnym banku państwa.
Parlament nie ma żadnego wpływu na ustalanie wysokości deficytu budżetowego. O deficycie decyduje wyłącznie rząd. Równocześnie deficyt nie może być pokrywany z pożyczek w banku centralnym, czyli NBP. Aktualnie sytuacja wygląda tak, że rezerwy walutowe NBP 12-14 miliardów dolarów lokowane są na 4 - 5% w papierach wartościowych pokrywających deficyty budżetowe państw zachodnich (USA, Wielkiej Brytanii, Francji, Niemiec itp).Polska natomiast zaciąga 200 - 300 milionów dolarów pożyczki w komercyjnych bankach zachodnich na 12 - 15%. Jaki i kto ma w tym interes? Ten stan utrwalono konstytucyjnie.
Samorząd
Art. 171.1. Działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalności.Art. 203.2. Najwyższa Izba Kontroli może kontrolować działalność organów samorządu terytorialnego, komunalnych osób prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności i rzetelności.
Zgodnie z art. 171 ust. 1 działalność Samorządu Terytorialnego podlega nadzorowi jedynie z punktu widzenia legalności, a więc zgodności z prawem. Równocześnie art. 203 ust. 2 pozwala kontrolować Najwyższej Izbie Kontroli organy Samorządu i podległe im jednostki gospodarcze nie tylko z punktu widzenia legalności, ale również rzetelności - jak są prowadzone rachunki i gospodarności.W czasach powszechnej korupcji rozwiązanie chyba słuszne, ale po co czcze deklaracje w art. 171. Konstytucja nie zapomina o Rzeczniku Praw Dziecka, ale zapomina o Regionalnych Izbach Obrachunkowych sprawujących nadzór nad finansowa działalnością samorządów.
Prawa człowieka, prawa i obowiązki obywateli.
Różnica między prawami człowieka i prawami obywatela
Konstytucja ta sprawia wrażenie, jakby była pisana z myślą o szerszej strukturze ponadnarodowej. W wielu miejscach nie rozróżnia obywateli Państwa Polskiego od innych ludzi, inaczej mówiąc nadaje prawa wszystkim lub każdemu w zakresie, który powinien być zarezerwowany dla polskich obywateli.
Art. 30.Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych.
Artykuł ten myli prawa człowieka wywodzone rzeczywiście z "przyrodzonej i niezbywalnej godności człowieka" z prawami obywatela wynikającymi także z jego obowiązków.
Zrównanie praw obywateli polskich i cudzoziemców
Art. 32.1. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne.2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.
Jest to artykuł zrównujący prawa cudzoziemców z prawami obywateli polskich. Ustawa o cudzoziemcach będzie więc musiała ograniczać ich prawa, co nie jest dobrym pomysłem, bo zawsze ładniej jest prawa nadawać niż odbierać. Konstytucja powinna być pisana przede wszystkim dla obywateli polskich, a odpowiednie ustawy mogły by rozszerzać niektóre przywileje także na obcokrajowców. Ust. 2 zrównuje prawa gospodarcze Polaków i cudzoziemców. Może to dotyczyć również obrotu ziemią.
Art. 65.1. Każdemu zapewnia się wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Wyjątki określa ustawa.5. Władze publiczne prowadzą polityką zmierzającą do pełnego, produktywnego zatrudnienia poprzez realizowanie programów zwalczania bezrobocia, w tym organizowanie i wspieranie poradnictwa i szkolenia zawodowego oraz robót publicznych i prac interwencyjnych.
Artykuł ten dotyczy każdego, a powinien po pierwsze dotyczyć obywateli polskich. W szczególności deklarowane w ustępie 5 roboty publiczne i prace interwencyjne powinny być dostępne tylko dla obywateli polskich. Komisja konstytucyjna odrzuciła poprawkę, że prawo do zatrudnienia dotyczy obywateli polskich.
Skarga konstytucyjna
Art. 79.1. Każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargą do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji.
Skargę konstytucyjną składa się dopiero po wyczerpaniu drogi sądowej, a więc w naszych warunkach po odbyciu długotrwałej gehenny. Dopiero wtedy na wniosek obywatela Trybunał Konstytucyjny może zastanowić się czy skażona ustawa była zgodna z Konstytucją. Wydłuża to również drogę skargi do Trybunału Strassburskiego, ponieważ można do niego wystąpić dopiero po wyczerpaniu środków krajowych.
Art. 81.Praw określonych w art. 65 ust. 4 i 5, art. 66, art. 69, art. 71 i art. 74-76 można dochodzić w granicach określonych w ustawie.
Artykuł ten wyklucza skargę konstytucyjną w następujących sprawach:1. Minimalne wynagrodzenie - art 65 ust 4;2. Walka z bezrobociem (pełne i produktywne zatrudnienie, roboty publiczne i prace interwencyjne) - art. 65 ust. 5;3. Prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy - art. 66 ust. 1;4. Czas pracy, dni wolne od pracy, coroczne urlopy - art. 66 ust. 1;5. Ochrona praw niepełnosprawnych - art. 69;6. Preferencje ochronne dla rodziny - art. 71;7. Ekologii, ochrony środowiska i informacji na ten temat - art. 74;8. Ochrony praw lokatorów i konsumentów - art. 75 i 76.Artykuł ten powoduje, że niektóre gwarancje konstytucyjne stają się całkowicie puste i nic nie znaczące.Załóżmy na przykład, że parlament uchwali nowelizację Kodeksu Pracy pozbawiającą pewne kategorie zawodowe w niektórych sytuacjach prawa do urlopu. Na podstawie tego przepisu dyrekcja odmówi urlopu obywatelowi A. I jakkolwiek konstytucja stanowi, że każdy pracownik ma prawo do urlopu - w tym wypadku A. będzie bezradny - nie może się powołać na konstytucyjne gwarancje.Wyłączenie ze skargi konstytucyjnej praw osób niepełnosprawnych (czyli art. 69) zawdzięczamy poprawce zgłoszonej przez Prezydenta Kwaśniewskiego.
Art. 191.1. Z wnioskiem w sprawach, o których mowa w art. 188, do Trybunału Konstytucyjnego wystąpić mogą:1) Prezydent Rzeczypospolitej, Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu, Prezes Rady Ministrów, 50 posłów, 30 senatorów, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, Prokurator Generalny, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich,2) Krajowa Rada Sądownictwa w zakresie, o którym mowa w art. 186 ust. 2,3) organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego,4) ogólnokrajowe organy związków zawodowych oraz ogólnokrajowe władze organizacji pracodawców i organizacji zawodowych,5) kościoły i inne związki wyznaniowe,6) podmioty określone w art. 79 w zakresie w nim wskazanym.2. Podmioty, o których mowa w ust. 1 pkt 3-5, mogą wystąpić z takim wnioskiem, jeżeli akt normatywny dotyczy spraw objętych ich zakresem działania.
Artykuł ten nie zapewnia równości obywateli wobec prawa. Najpoważniejszą wadą tak skonstruowanej powszechnej skargi konstytucyjnej jest niedopuszczenie możliwości, aby grupa nie zrzeszonych nigdzie obywateli, której interesy zostały ustawowo naruszone (np. spółdzielców mieszkaniowych) mogła wystąpić ze skargą konstytucyjną bez poprzednich sądowych korowodów.
Rzecznik Praw Obywatelskich
Art. 208.1. Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych.2. Zakres i sposób działania Rzecznika Praw Obywatelskich określa ustawa.
Ponieważ dobrze by było, aby skargi obywateli przynosiły skutki nie tylko indywidualne, ale dla całego społeczeństwa Rzecznik Praw Obywatelskich powinien mieć prawo inicjatywy ustawodawczej. W ten sposób można by naprawić szczególnie dokuczliwe braki w prawie.
Emerytura jako zabezpieczenie społeczne
Art. 67.1. Obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia społecznego określa ustawa.
Ustęp ten zrównuje wypracowaną emeryturę z zabezpieczeniem społecznym. Nie można uznać za wadę Konstytucji faktu, że osiągnięcie wieku emerytalnego jest w niej uznane za powód do zabezpieczenia socjalnego, ale w żadnym wypadku nie można tego mylić z emeryturą. Emerytura jest bowiem prawem nabytym przez lata pracy. Prawo do emerytury nie jest zagwarantowane w żadnym innym miejscu konstytucji i budzi to poważny niepokój, bowiem państwo konstytucyjnie nie gwarantuje emerytur tylko zabezpieczenie społeczne.
Dostęp obywateli do urzędowych akt ich dotyczących
Art. 51.3. Każdy ma prawo dostępu do dotyczących go urzędowych dokumentów i zbiorów danych. Ograniczenie tego prawa może określić ustawa.
Sformułowanie 2 części ust. 3 art. 51 dopuszcza możliwość naruszania praw człowieka ponieważ nie powinno istnieć prawo odmawiające obywatelowi dostępu do dotyczących go materiałów urzędowych. Jedynym wyjątkiem jest brak dostępu do akt śledztwa w czasie jego trwania.
Podatki
Art. 217.Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy.
W artykule tym brak podstawowych konstytucyjnych gwarancji, że podatki będą ustalane z odpowiednim wyprzedzeniem. Dodatkowo na wniosek Prezydenta Kwaśniewskiego odrzucono ust. 2 tego artykułu zabraniający nakładania podatków i opłat publicznych, takich które by naruszały istotę prawa własności. Przepis ten zabezpieczał np. przed nałożeniem podatku spadkowego w takiej wysokości, że likwidowałby on faktyczną materialną korzyść.
Tryb pilny w sprawach obywatelskich
Art. 123.1. Rada Ministrów może uznać uchwalony przez siebie projekt ustawy za pilny, z wyjątkiem projektów ustaw podatkowych, ustaw dotyczących wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejmu, Senatu oraz organów samorządu terytorialnego, ustaw regulujących ustrój i właściwość władz publicznych, a także kodeksów.
Dopuszcza się tryb pilny w sprawach obywatelskich np. emerytur, służby zdrowia, oświaty itp. Należy zauważyć, że tryb pilny utrudnia opinii publicznej zorientowanie się w sytuacji i zabranie głosu w sprawach jej dotyczących. Parlamentowi też utrudnia orientację i często właśnie dlatego jest stosowany.
Postawienie prawa stanowionego ponad prawem naturalnym
Art. 8.1. Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.
Zgromadzenie Narodowe odrzuciło poprawkę nadającą ust. 1 brzmienie: "Konstytucja jest najwyższym stanowionym prawem Rzeczypospolitej Polskiej". Jest to zanegowanie faktu, że prawo naturalne stoi ponad prawem stanowionym.Każdy normalny człowiek posiada przyrodzone mu poczucie dobra i sprawiedliwości. Właśnie ono wyznacza to, co nazywamy prawem naturalnym. Prawo stanowione (uchwalone) przez ludzi wcale nie musi być sprawiedliwe i zgodne z normami moralnymi. Dobrym przykładem prawa stanowionego sprzecznego z prawem naturalnym są ustawy norymberskie w hitlerowskich Niemczech. Ustawy te ustanawiały segregację rasową i umożliwiały zgodne z prawem mordowanie Żydów, Cyganów i Słowian. Podobnie niesprawiedliwym prawem było prawo okresu stalinowskiego, najlepiej znane nam prawo stanu wojennego, czy wreszcie w Chinach, wynikający z tamtejszego prawa, nakaz zabijania dzieci począwszy od drugiego dziecka w rodzinie.W konstytucji uchwalonej przez Zgromadzenie Narodowe odrzuca się istnienie opartego na moralności prawa naturalnego i uznaje się prawo stanowione za jedyne, któremu podlegają ludzie, tak więc projekt ten nie zapobiega powstawaniu wynaturzeń prawnych.
Ochrona prawna prawa do życia
Art. 38.Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochroną życia.
Artykuł ten nie nakłada obowiązku chronienia prawa do życia ustawą, co jest sprzeczne z art. 6 Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, który mówi: "każda osoba ludzka ma przyrodzone prawo do życia. Prawo to będzie chronione ustawą." i z art. 2 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (Konwencji Europejskiej), który mówi: "Prawo każdej osoby do życia chronione jest ustawą".
Ekstradycja do krajów z karą śmierci
Art. 55.1. Ekstradycja obywatela polskiego jest zakazana.2. Zakazana jest ekstradycja osoby podejrzanej o popełnienie bez użycia przemocy przestępstwa z przyczyn politycznych.3. W sprawie dopuszczalności ekstradycji orzeka sąd.
Artykuł ten nie zabezpiecza przed ekstradycją do kraju w którym osobie wydalanej grozi śmierć, na przykład chińskiej rodziny z trojgiem dzieci. (Chińskie prawo nakazuje zabijanie dzieci począwszy od drugiego dziecka w rodzinie).
Ograniczenie jawności rozprawy sądowej
Art. 45.1. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.2. Wyłączenie jawności rozprawy może nastąpić ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny oraz ze względu na ochronę życia prywatnego stron lub inny ważny interes prywatny. Wyrok ogłaszany jest publicznie.
Ustęp 2 pozwala na uchylenie jawności rozprawy sądowej ze względu na "inny ważny interes prywatny". Pomijając już fakt, że przepis ten może być "workiem bez dna", to w rzeczywistości będzie służył ochronie mafii i złodziei na stanowiskach i wszelkich "układów". Nie jest dobrze, żeby publiczność mogła zobaczyć np. wszystkich znajomych niektórych sądzonych. Natomiast wspomniana wcześniej "ochrona życia prywatnego " w sprawach rodzinnych i rozwodowych jest już zagwarantowana. Ograniczenie jawności rozprawy ze względu na "inny ważny interes prywatny" jest sprzeczny z art. 6 ust. 1 Konwencji Europejskiej oraz z art. 14 Paktu Praw Obywatelskich.
Dopuszczenie do jednoinstancyjności
Art. 78.Każda ze stron ma prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji. Wyjątki od tej zasady oraz tryb zaskarżania określa ustawa.
Na wniosek Prezydenta Kwaśniewskiego dodano w art. 78 drugie zdanie pozwalające na ograniczenie prawa do zaskarżania decyzji niektórych organów, a więc na złamanie żelaznej zasady dwuinstancyjności.
Zatrzymanie nie na 48 godzin, tylko na 72 godziny
Art. 41.3. Każdy zatrzymany powinien być niezwłocznie i w sposób zrozumiały dla niego poinformowany o przyczynach zatrzymania. Powinien on być w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania przekazany do dyspozycji sądu. Zatrzymanego należy zwolnić, jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania do dyspozycji sądu nie zostanie mu doręczone postanowienie sądu o tymczasowym aresztowaniu wraz z przedstawionymi zarzutami.
Ustęp 3 przedłuża dopuszczalny czas zatrzymania z 48 do 72 godzin. W zakresie 48 godzin wolność nie jest niczym chroniona.Artykuł ten sankcjonuje niesprawność organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości.
Polityka Prodrodzinna
Art. 18.Małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej.Art. 71.1. Państwo w swojej polityce społecznej i gospodarczej uwzględnia dobro rodziny. Rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, zwłaszcza wielodzietne i niepełne, mają prawo do szczególnej pomocy ze strony władz publicznych.2. Matka przed i po urodzeniu dziecka ma prawo do szczególnej pomocy władz publicznych, której zakres określa ustawa.
Jest niejasne na czym ma polegać polityka prorodzinna Państwa Polskiego.1. Na pewno nie ma dyspozycji konstytucyjnej dla prowadzenia prorodzinnej polityki podatkowej.2. W Konstytucji nigdzie nie występuje ochrona trwałości stosunku pracy kobiet w ciąży i ich prawa do urlopu macierzyńskiego. Nie ma również żadnych zabezpieczeń dla szczególnej ochrony warunków pracy dla kobiet w ciąży i młodocianych.
Zagrożenie prawa do wychowania dzieci
Art. 48.1. Rodzice mają prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzględniać stopień dojrzałości dziecka, a takie wolność jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania.
Ustęp 1 otwiera drogę do wtrącania się organów Państwa takich jak policja, prokuratura, czy Rzecznik Praw Dziecka w sprawy rodzinne wbrew jej woli i interesowi. Nie zapewnia rodzinie ochrony przed skutkami przystąpienia dzieci do grup subkulturowych lub niebezpiecznych sekt.
Art. 53.3. Rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. Przepis art. 48 ust. 1 stosuje się odpowiednio.
Przepis ten jest niezgodny z art. 2 Protokołu Pierwszego do Konewncji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, który mówi: "Państwo będzie szanowało prawa rodziców do zapewnienia wychowania i nauczania zgodnego z ich przekonaniami religijnymi i filozoficznymi".
OBOWIĄZKI PAŃSTWA WOBEC OBYWATELI
Brak Komisji Trójstronnej
Konstytucja nie uwzględnia instytucji Komisji Trójstronnej (pracodawcy, pracownicy, rząd) będącej miejscem prowadzenia negocjacji w ważnych sprawach społecznych. Jest to jeden z istotnych elementów społecznej gospodarki rynkowej.
Państwo nie zwalcza chorób społecznych
Art. 68.4. Władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska.
Ustęp 4 mówi wyraźnie o chorobach epidemicznych, a nie wspomina nic o masowych chorobach nieepidemicznych. W związku z tym władze publiczne nie są zobowiązane do zwalczania na przykład raka, osteoporozy, krzywicy, czy zapobiegania próchnicy u dzieci.
Państwo nie ma obowiązku prowadzenia budownictwa socjalnego
Art. 75.1. Władze publiczne prowadzą polityką sprzyjającą zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, w szczególności przeciwdziałają bezdomności, wspierają rozwój budownictwa socjalnego oraz popierają działania obywateli zmierzające do uzyskania własnego mieszkania.2. Ochronę praw lokatorów określa ustawa.
Artykuł ten nie nakłada na państwo obowiązku prowadzenia budownictwa socjalnego, ani obowiązku jego finansowania. Wspieranie budownictwa socjalnego zadeklarowane w treści artykułu nic nie znaczy, bo kto ma budować i z jakich pieniędzy?
Zbigniew Romaszewski, Senator RP
Warszawa, dnia 18 kwietnia 1997 roku.
